ภูมิคุ้มกันคืออะไร?
ภูมิคุ้มกัน หรือ Immunity คือ กลไกการตรวจสอบและตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย เช่น เชื้อโรคต่างๆ เพื่อให้ร่างกายสามารถทำงานได้ตามปกติ โดยเราจะเรียกสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกายว่า แอนติเจน (Antigen) โดยร่างกายเมื่อได้รับแอนติเจนจะผลิตสารก่อภูมิต้านทานขึ้นมาเรียกว่า แอนติบอดี (Antibody) เพื่อกำจัดแอนติเจนนั่นเองค่ะ ระบบภูมิคุ้มกันร่างกายแบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ
ระบบภูมิคุ้มกันที่ได้รับมาแต่กำเนิด (Innate Immunity)
เป็นภูมิคุ้มกันที่ร่างกายสร้างเองได้ และได้รับการถ่ายทอดทางพันธุกรรม เช่น เยื่อบุ เยื่อเมือกต่างๆ
ระบบภูมิคุ้มกันที่ได้รับมาภายหลัง (Acquired Immunity)
เป็นภูมิคุ้มกันที่ได้รับการกระตุ้นจากสิ่งแปลกปลอมหรือวัคซีนต่างๆ มี 2 รูปแบบ คือ
ภูมิคุ้มกันแบบเฉพาะเจาะจง (Adaptive Immunity)
เกิดจากร่างกายได้รับสิ่งแปลกปลอม และมีการผลิตกลไกต่อต้านตามธรรมชาติ เกิดเป็นภูมิคุ้มกันช่วงเวลาหนึ่งหรือกลายเป็นภูมิคุ้มกันตลอดชีวิตก็ได้ ขึ้นอยู่กับชนิดของสิ่งแปลกปลอมและความแข็งแรงของร่างกายแต่ละคน เช่น ภูมิต้านทานอีสุกอีใส หัด คางทูม
ภูมิคุ้มกันจากภายนอก (Passive Immunity)
เกิดจากการได้รับสิ่งแปลกปลอมที่ร่างกายไม่ได้สร้างขึ้นเอง เช่น นมแม่ การฉีดเซรุ่มและวัคซีนต่างๆ
ระบบภูมิคุ้มกันทำงานอย่างไร
ระบบภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ
- ตอบสนองและกำจัดสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกายแบบเฉพาะเจาะจง
- เซลล์เม็ดเลือดขาวที่ชื่อว่า B Cell และ T Cell จะทำหน้าที่จับกินแอนติเจนนั้นอย่างเจาะจง
- หลังจับกินแอนติเจน B Cell จะพัฒนาไปเป็น Plasma Cell เพื่อผลิตสารก่อภูมิต้านทานหรือแอนติบอดีมาทำลายสิ่งแปลกปลอมนั้น
ระบบภูมิคุ้มกันแบบไม่จำเพาะ
- การตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกายแบบไม่เฉพาะเจาะจง
- เปลี่ยนแปลงได้ตามเพศ อายุ พันธุกรรม ฮอร์โมน และความแข็งแรงของร่างกาย
- กำจัดสิ่งแปลกปลอมอย่างจำกัด ผ่าน 3 วิธีคือ
- ป้องกันภายนอก ด้วยกลไกธรรมชาติของร่างกาย เช่น ผิวหนัง เยื่อบุ เยื่อเมือก ขนอ่อน
- ป้องกันโดยการหลั่งสารเคมี เช่น การหลั่งนำ้ตา หลั่งนำ้ลาย
- ป้องกันโดยอาศัยเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดต่างๆ เข้าไปล้อมสิ่งแปลกปลอมและจับกิน จากนั้นจะย่อยสลายเอง เกิดการอักเสบและเป็นหนองนั่นเองค่ะ
เซลล์เม็ดเลือดขาว เกี่ยวข้องยังไงกับระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย
ให้นึกภาพตามง่ายๆ นะคะ เซลล์เม็ดเลือดขาวจะไหลเวียนอยู่ในกระแสเลือดของเรา มีหน้าที่สำคัญต่างๆ มากมาย ดังนี้ค่ะ
- ช่วยป้องกันไม่ให้เชื้อโรคแพร่กระจายไปทั่วร่างกาย
- ทำลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมต่างๆ
- กำจัดเซลล์ที่เสื่อมสภาพแล้ว เช่น เซลล์เม็ดเลือดแดงที่ตายหรือมีอายุมาก
- เฝ้าระวังดูเซลล์ที่มีโอกาสเปลี่ยนสภาพไปจากปกติ เช่น เซลล์มะเร็ง
ภูมิคุ้มกันตก เกิดจากสาเหตุอะไรบ้าง
อาหาร
โดยเฉพาะอาหารรสหวานจัด รู้มั้ยคะว่าน้ำตาลปริมาณ 100 กรัม เทียบเท่ากับทานน้ำอัดลมถึง 3 ขวดด้วยกัน ซึ่งการทานหวานเกินไปจะส่งผลโดยตรงต่อการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาว ทำให้การทำลายสิ่งแปลกปลอมหรือเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายช้าลง
อารมณ์
ท่านไหนที่เครียดง่าย อ่อนไหวต่อสิ่งเร้าภายนอก ชอบคิดเล็กคิดน้อย อันนี้ต้องระวังให้ดีค่ะ เพราะหากเกิดความเครียดสะสม จะทำให้การทำงานของระบบภูมิคุ้มกันลดลง ประสิทธิภาพการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาวก็จะต่ำลงไปด้วยเช่นกันค่ะ
อากาศ
มลภาวะ เป็นหนึ่งในปัจจัยที่ส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันได้เช่นกันค่ะ ทั้งฝุ่นควัน ฝุ่นละอองขนาดเล็กที่ฟุ้งกระจายอยู่ในอากาศ รวมถึงเชื้อโรคขนาดเล็กที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่ายิ่งต้องระวังเลยค่ะ ทางที่ดีก่อนออกจากบ้านทุกครั้ง ควรเตรียมหน้ากากอนามัย สเปรย์ฆ่าเชื้อ และไอเทมดูแลป้องกันสุขอนามัยอื่นๆ พกติดกระเป๋าด้วยทุกครั้ง
อดนอน พักผ่อนน้อย
การนอนสำคัญมากต่อระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย หากคุณภาพการนอนไม่ดี การทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาวก็จะไม่มีประสิทธิภาพ ส่งผลให้ร่างกายอ่อนแอ เจ็บป่วยได้ง่ายขึ้น
อาการติดเชื้อ และการทานยาบางชนิด
การติดเชื้อไวรัสบางชนิด อาจลดทอนและทำลายระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายได้ค่ะ เช่นไวรัส HIV รวมถึงการทานยาบางประเภทอาจไปกดการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาวได้ โดยเฉพาะยาสเตียรอยด์
วิธีเพิ่มภูมิคุ้มกันให้แข็งแรง
- หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- ทานผักผลไม้ทุกวัน
- ออกกำลังกายให้สม่ำเสมอ
- ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน
- นอนหลับพักผ่อนให้มีคุณภาพ
- ดูแลสุขอนามัยให้ดี
- หลีกเลี่ยงความเครียด
- เสริมภูมิคุ้มกันจากภายใน เลือกทานอาหารเสริม ช่วยบำรุงร่างกาย
ภูมิคุ้มกันดี = สุขภาพดี = ชีวิตดี
การมีคุณภาพชีวิตดีที่ ล้วนมาจากพื้นฐานที่สำคัญที่สุดคือการมีสุขภาพดี ทั้งสุขภาพกาย สุขภาพใจ ซึ่งทั้งหมดนี้หากพิจารณาดูให้ดีแล้วล้วนมากจากจุดเริ่มต้นนั่นคือ “การมีภูมิคุ้มกันที่ดี” ซึ่งการจะมีภูมิคุ้มกันที่ดีได้นั้น สิ่งสำคัญที่สุดคือวินัยและการเอาใจใส่ค่ะ
ด้วยความห่วงใยจาก Chivit-D by SCG
#ปกป้องอย่างมั่นใจเพื่อคุณและครอบครัว
อ้างอิง
health.harvard.edu/staying-healthy/how-to-boost-your-immune-system
houstonmethodist.org/blog/articles/2020/mar/5-ways-to-boost-your-immune-system/
